Etyczne i moralne wyzwania sztucznej inteligencji w świetle nauczania Kościoła Katolickiego

Błyskawiczny rozwój sztucznej inteligencji stawia przed nami nie tylko ogromne szanse – na szybszy postęp medycyny czy edukacji – lecz także rodzi poważne pytania o odpowiedzialność, godność osoby ludzkiej i poszanowanie wolności. W nauczaniu Kościoła Katolickiego znajdziemy wyraźne wskazówki, jak zintegrować zaawansowaną technologię z wartościami duchowymi i moralnymi. Niniejszy artykuł przedstawia szerokie spojrzenie na etyczne wyzwania związane z AI, uwzględniając zarówno głos Papieża Franciszka, jak i opinie uznanych autorytetów naukowych, takich jak Roger Penrose czy John Searle.

Piotr M. Pietrus | EWTN Polska | fot. DELL-E AI| 04 luty 2025 | 
Tekst został przetłumaczony i opracowany na podstawie oryginalnych materiałów źródłowych przez EWTN Polska.
Dziękujemy, że czytasz ten artykuł, to zajmie tylko 7 min.
Jeśli chcesz być na bieżąco zapraszamy do zapisania się do newslettera.

Dlaczego sztuczna inteligencja wymaga naszej uwagi?

Sztuczna inteligencja (AI) rozwija się w zawrotnym tempie, wpływając na niemal każdą dziedzinę życia – od medycyny i finansów, po edukację i komunikację. Algorytmy coraz częściej podejmują decyzje, które jeszcze niedawno należały wyłącznie do ludzi.

To rodzi fundamentalne pytanie: czy AI jest wyłącznie narzędziem, które może służyć człowiekowi, czy też niesie ze sobą zagrożenie dla jego godności i wolności?

Kościół Katolicki naucza, że postęp technologiczny powinien iść w parze z troską o dobro wspólne. AI może stać się potężnym narzędziem wspierającym rozwój społeczny, ale jej nadużycie może prowadzić do marginalizacji jednostki, naruszenia prywatności czy zastąpienia ludzkich decyzji automatycznymi procesami pozbawionymi sumienia.

Kościół Katolicki a AI

Katechizm Kościoła Katolickiego: zasada dobra wspólnego

W Katechizmie Kościoła Katolickiego (KKK 2293) czytamy:

„Nauka i technika są cennymi zasobami, jeżeli służą istotnym potrzebom człowieka i sprzyjają jego integralnemu rozwojowi”.

To podejście podkreśla, że AI powinna służyć człowiekowi, wspierając go w codziennych wyzwaniach, a nie zastępować go czy redukować do danych przetwarzanych przez algorytmy.

Papież Franciszek: etyczne ugruntowanie rozwoju technologii

Papież Franciszek wielokrotnie podkreślał, że postęp technologiczny musi iść w parze z moralną odpowiedzialnością. W 2020 roku, podczas inicjatywy Rome Call for AI Ethics, zaznaczył, że AI musi służyć człowiekowi, szanując jego godność i wolność, a jej rozwój nie może prowadzić do wykluczenia społecznego ani niesprawiedliwości.

Godność człowieka: fundament katolickiej etyki

Kościół Katolicki naucza, że człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga (por. Rdz 1, 27), a jego godność nie może być naruszana. AI – jako technologia stworzona przez człowieka – nie posiada sumienia ani zdolności do oceny moralnej, dlatego odpowiedzialność za jej działanie spoczywa na jej twórcach i użytkownikach.

Inne autorytety i myśliciele

AI nie jest wyłącznie tematem refleksji Kościoła – wielu wybitnych naukowców i filozofów podejmuje debatę nad jej przyszłością i konsekwencjami.

Roger Penrose: świadomość człowieka vs. algorytm

Roger Penrose, światowej sławy fizyk i matematyk, w książkach The Emperor’s New Mind oraz Shadows of the Mind argumentuje, że ludzka świadomość wykracza poza czyste przetwarzanie informacji.

Według niego komputery mogą analizować dane i podejmować decyzje, ale nigdy nie osiągną samoświadomości ani intuicji, które są cechą ludzkiego umysłu. Z perspektywy katolickiej oznacza to, że technologia nigdy nie zastąpi człowieka w wymiarze moralnym i duchowym.

John Searle: „chiński pokój” i granice rozumienia

Filozof John Searle w swoim słynnym eksperymencie myślowym „chiński pokój” dowodzi, że komputer może wykonywać operacje na symbolach, ale nie rozumie ich tak, jak człowiek.

Z katolickiego punktu widzenia podkreśla to fundamentalną różnicę między inteligencją maszynową a ludzkim poznaniem moralnym – AI może naśladować myślenie, ale nie posiada wewnętrznej refleksji nad dobrem i złem.

Nick Bostrom: superinteligencja – nadzieja czy zagrożenie?

Nick Bostrom, filozof z Uniwersytetu Oksfordzkiego, w książce Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies ostrzega przed możliwością stworzenia sztucznej superinteligencji, która mogłaby wymknąć się spod kontroli człowieka.

Z perspektywy Kościoła oznacza to konieczność roztropności i etycznego podejścia do projektowania AI, aby technologia nie stała się narzędziem, które zagraża ludzkości.

Eliezer Yudkowsky: „friendly AI”

Eliezer Yudkowsky, badacz AI, podkreśla, że sztuczna inteligencja powinna być „przyjazna” (friendly AI) i projektowana w sposób zapewniający jej zgodność z ludzkimi wartościami.

Z punktu widzenia katolickiego można by zapytać: czy AI może zostać „nauczona” wartości chrześcijańskich, takich jak miłość, sprawiedliwość i troska o drugiego człowieka?

Główne wyzwania i dylematy moralne

Odpowiedzialność za decyzje podejmowane przez AI

Kto odpowiada za błędne decyzje systemu AI – twórcy oprogramowania, firma wdrażająca algorytm czy może użytkownik?

Według nauczania Kościoła Katolickiego nie można przenosić odpowiedzialności moralnej na maszynę, ponieważ nie posiada ona duszy ani sumienia. Dlatego tak ważne jest ustalenie jasnych zasad i ram prawnych, które pozwolą przypisać odpowiedzialność człowiekowi.

Dobro wspólne i nierówności społeczne

AI potrafi zrewolucjonizować wiele sektorów gospodarki, co może przynieść korzyści (np. w medycynie, edukacji), ale też zwiększyć rozwarstwienia społeczne. Zasada opcji preferencyjnej na rzecz ubogich (por. Sollicitudo Rei Socialis 42) przypomina, że rozwój technologiczny nie może wykluczać najbardziej potrzebujących i zwiększać różnic między bogatymi a biednymi.

Prywatność i wolność

Systemy AI często bazują na masowej analizie danych. Oznacza to ryzyko naruszenia prywatności użytkowników i ograniczenia ich wolności. Katolicka etyka, czerpiąc z biblijnego nakazu miłowania bliźniego (por. Tb 4, 15), przypomina, że wszelka ingerencja w sferę osobistą drugiego człowieka wymaga poszanowania jego godności i autonomii.

Wpływ na rynek pracy i godność pracy

Automatyzacja i robotyzacja miejsc pracy mogą prowadzić do utraty zatrudnienia w niektórych sektorach. Dokument Laborem exercens Jana Pawła II przypomina, że praca jest podstawowym powołaniem człowieka i źródłem jego godności. Wprowadzenie AI nie powinno pozbawiać ludzi szansy na rozwój, lecz – przeciwnie – powinno stwarzać nowe możliwości i zachęcać do przekwalifikowywania się.

Jak rozwijać AI w sposób etyczny?

Przejrzystość i odpowiedzialność

Twórcy algorytmów powinni przyjąć jasne zasady dotyczące przejrzystości działania systemu i sposobu wykorzystywania danych. Rozwój technologii wymaga regulacji – zarówno na poziomie firm prywatnych, jak i ustawodawstwa państwowego – aby zapobiegać nadużyciom.

Włączanie perspektywy moralnej od samego początku

Ważne jest, by nie odkładać refleksji etycznej na „później”. Projektowanie sztucznej inteligencji (tzw. „design phase”) musi uwzględniać prawa człowieka, godność osoby i zasady dobra wspólnego. To nie tylko postulat Kościoła Katolickiego, lecz także wnioski formułowane przez różne organizacje świeckie (np. EU High-Level Expert Group on AI, IEEE).

Edukacja i formacja

Kościół Katolicki kładzie nacisk na formację moralną, która nie dotyczy wyłącznie duchownych. Inżynierowie, projektanci i decydenci powinni stale poszerzać swoją wiedzę z zakresu etyki oraz skutków społecznych wdrażania AI. Współpraca interdyscyplinarna (teologów, filozofów, prawników i specjalistów od technologii) może pomóc w kształtowaniu bardziej „ludzkiego” kierunku rozwoju sztucznej inteligencji.

AI nadzieja czy zagrożenie?

Sztuczna inteligencja to potężne narzędzie, które może przynieść wiele korzyści – poprawić opiekę zdrowotną, ułatwić komunikację, przyspieszyć postęp naukowy. Jednak, jak ostrzegają zarówno autorytety Kościoła (Papież Franciszek, Papieska Akademia Życia), jak i naukowcy (Roger Penrose, Nick Bostrom, John Searle), AI może również stwarzać nowe problemy, jeśli zabraknie nam refleksji moralnej i odpowiednich regulacji.

Kościół Katolicki przypomina, że kluczowe jest stałe zachowanie perspektywy osoby ludzkiej i jej godności. Technologia, nawet najbardziej zaawansowana, nigdy nie zastąpi sumienia człowieka. Dlatego, parafrazując słowa św. Pawła:

„Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść” (1 Kor 6, 12).

Niech ta zasada towarzyszy nam w budowaniu przyszłości, w której technologia służy człowiekowi, a nie człowiek technologii..


Bibliografia i źródła
  1. Katechizm Kościoła Katolickiego, szczególnie paragrafy 2292–2296.
  2. Papież Franciszek, Przemówienie do uczestników warsztatów pt. „The ‘Good’ Algorithm? Artificial Intelligence: Ethics, Law, Health”, 2020, Papieska Akademia.
  3. „Rome Call for AI Ethics” (2020) – dokument Papieskiej Akademii Życia, IBM, Microsoft,
  4. Roger Penrose, The Emperor’s New Mind (Oxford University Press, 1989); Shadows of the Mind (Oxford University Press, 1994).
  5. John Searle, argument „chińskiego pokoju” w: Minds, Brains, and Programs, Behavioral and Brain Sciences, 1980.
  6. Nick Bostrom, Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies (Oxford University Press, 2014).
  7. Eliezer Yudkowsky, publikacje o „Friendly AI” w: Machine Intelligence Research Institute.
  8. Laborem exercens (Jan Paweł II), 1981.
  9. Gaudium et spes (Sobór Watykański II).
  10. EU High-Level Expert Group on AI, Ethics Guidelines for Trustworthy AI, 2019.
  11. IEEE, Ethically Aligned Design.

Słowa kluczowe:

  • Etyka AI
  • Moralność sztucznej inteligencji
  • Sztuczna inteligencja a Kościół Katolicki
  • Papież Franciszek i technologia
  • Roger Penrose świadomość AI
  • John Searle chiński pokój
  • Nick Bostrom superinteligencja
  • Prywatność w dobie nowych technologii
  • Odpowiedzialność za decyzje algorytmów
  • Dobro wspólne a rozwój AI
  • Katolicka nauka społeczna i AI
  • Laborem exercens i godność pracy
  • Rome Call for AI Ethics

Dziękujemy, że przeczytałeś ten artykuł. Zapraszamy do zapisania się do newslettera. Wesprzyj naszą misję, przekaż nam darowiznę. Wspólnie możemy zmieniać świat. Dobro, Prawda i Piękno zwyciężą!

#SztucznaInteligencja #EtykaAI #KościółKatolicki #MoralnośćAI #AIaCzłowiek #Technologia #DobroWspólne #KościółiNauka #PrzyszłośćAI #PapieskaAkademiaŻycia #AIiDuchowość #KatolickaEtyka

ZOBACZ TAKŻE

Psalm niedzielny: Dlaczego sprawiedliwy jest porównywany do daktyla? 

Talmud mówi, że drzewo daktylowe jest porównywane do sprawiedliwego, ponieważ całe drzewo jest dobre, a zwłaszcza owoce. Podobnie, sprawiedliwy jest pełen dobroci – pisze wykładowca Tory Shlomo Libertovski w komentarzu do Psalmu 1, który jest czytany w Kościele katolickim w niedzielę 16 lutego. Ks. Piotr Kot z Centrum Heschela KUL podkreśla, że w tradycji chrześcijańskiej Jezus to najdoskonalszy ‘tzadik’, czyli sprawiedliwy.

Wielki Post 2025 – kiedy się rozpoczyna i dlaczego trwa 40 dni?

Wielki Post to okres liturgiczny, w którym poprzez modlitwę, post i jałmużnę przygotowujemy się na śmierć i Zmartwychwstanie Chrystusa. W tym roku Wielki Post rozpoczniemy 5 marca. Datę rozpoczęcia Wielkiego Postu wyznacza się na 40 dni przed Niedzielą Zmartwychwstania, która w 2025 roku przypada 20 kwietnia.