Podczas spotkania ze społecznością akademicką Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego Papież Franciszek wskazał na fundamentalne wartości, które powinny kształtować współczesną edukację. Ostrzegł przed powierzchownym, pozbawionym głębi intelektualizmem, który nazywa „duchową coca-colą”, i zachęcił do budowania dialogu opartego na miłości, pokorze i autentycznej trosce o drugiego człowieka. „Formacja to przede wszystkim troska o osobę” – podkreślał, wskazując, że edukacja powinna być misją miłości i służby, a nie jedynie zdobywaniem wiedzy.
Piotr M. Pietrus źródło: Vatican News | 06 listopada 2024 | Tekst został przetłumaczony i opracowany na podstawie oryginalnych materiałów źródłowych przez EWTN Polska. Dziękujemy, że czytasz ten artykuł. Jeśli chcesz być na bieżąco zapraszamy do zapisania się do newslettera.
5 listopada 2024 roku Papież Franciszek skierował swoje słowa do społeczności akademickiej Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego, podkreślając kluczowe przesłania dotyczące misji edukacyjnej Kościoła i szczególnej roli, jaką pełnią instytucje jezuickie. Jego przemówienie jest głęboką refleksją nad aktualnymi wyzwaniami edukacji, zwłaszcza w kontekście misji służby, humanizacji wiedzy oraz duchowego zaangażowania. Papież przypomina, że edukacja nie powinna być jedynie transmisją wiedzy, ale raczej aktem miłości, służby i troski o drugiego człowieka.
Misja Edukacji jako Duchowa Odpowiedzialność
Papież Franciszek przypomniał, że Papieski Uniwersytet Gregoriański, będący teraz Collegium Maximum, ma nie tylko akademicką, ale także duchową misję. Odwołując się do swoich wcześniejszych działań, stwierdził, że połączenie dwóch Instytutów na Gregoriańskim nie jest zwykłą restrukturyzacją, ale krokiem ku odnowieniu misji, którą Towarzystwu Jezusowemu powierzyli kolejni papieże. „Podążanie w tym kierunku nie może się udać, jeśli pozwolicie, by kierowało wami efekciarstwo bez wizji, ograniczając się do fuzji, zawieszeń i zamknięć,” zauważył Papież. Wyraził przekonanie, że misja powinna być odpowiedzią na współczesne potrzeby duchowe i intelektualne Kościoła, pozostając zawsze wierna charyzmatowi Jezuitów.
Przestroga przed „Duchową Coca-Colą” i Płytką Wiedzą
Jedną z istotnych uwag Papieża była przestroga przed „coca-colizacją” edukacji – przed redukcją głębi duchowej na rzecz pustej popularności i powierzchownych sukcesów. Używając wyrazistej metafory, Franciszek stwierdził: „Na uniwersytecie, wizja i świadomość celu zapobiegają 'coca-colizacji’ badań i nauczania, która doprowadziłaby do duchowej 'coca-colizacji’. Niestety, jest wielu uczniów 'duchowej coca-coli’!” Papież wyraził nadzieję, że Gregoriański uniknie tej powierzchownej wizji i zachowa głębokie zaangażowanie duchowe, które inspirowało jezuitów od wieków.
Formacja jako Akt Miłosierdzia i Służby
Franciszek podkreślił, że edukacja nie powinna ograniczać się do zdobywania wiedzy, lecz stanowić troskę o całego człowieka. Przestrzegł przed jałowym intelektualizmem i „perwersyjnym narcyzmem”, które prowadzą do oddzielenia się od rzeczywistych potrzeb drugiego człowieka. „Formacja to przede wszystkim troska o osobę, a więc dyskretne, cenne i delikatne działanie miłosierdzia,” mówił Papież. Przypomniał, że misja edukacyjna powinna uwzględniać nie tylko intelekt, ale także serce – to ono jest istotą każdej prawdziwej relacji i każdej efektywnej edukacji.
Znaczenie „Serce mówi do serca”
Papież odniósł się do motta św. Johna Henry’ego Newmana „Cor ad cor loquitur” – „serce mówi do serca”. Według Franciszka, edukacja powinna odwoływać się do wewnętrznej głębi człowieka, tworząc przestrzeń do prawdziwego dialogu. Cytując Newmana, Papież podkreślił: „Tylko serce wie, jak przyjąć i dać ojczyznę.” Słowa te przypominają, że edukacja jest głębokim aktem miłości i troski, który prowadzi do wzajemnego zrozumienia i pokoju.
Dialog, Pokora i Odwaga w Edukacji
Dialog i pokora są kluczowymi elementami edukacji katolickiej według Franciszka. Papież zachęcał, by nie patrzeć z góry na innych, lecz uznać różnorodność kultur i myśli jako wartościową część procesu edukacyjnego. „Nauki sakralne patrzyły na wszystkich z góry. Czyniąc to, popełniliśmy wiele błędów!” – ostrzegał. Uniwersytet, jego zdaniem, musi być przestrzenią dialogu, gdzie każdy głos jest słyszalny i szanowany. Papież przypomniał także, że „dialog nie może być odgórny”, a więc wymaga równości i gotowości do autentycznego słuchania.
Bezinteresowność jako Klucz do Mądrości
Bezinteresowność jest jedną z najważniejszych wartości, które Papież przypisuje misji edukacyjnej. „To bezinteresowność sprawia, że wszyscy jesteśmy sługami bez panów,” mówił. Papież podkreślił, że bezinteresowność otwiera drogę do prawdziwej mądrości, która pozwala zobaczyć wartość drugiego człowieka i prowadzi do autentycznego poznania. Wyraził przekonanie, że tylko dzięki bezinteresowności można wyrażać tajemnicę Boga-Miłości, który jest bliskością, współczuciem i czułością.
Humanizacja Wiedzy i Wyzwanie Współczesności
Papież przypomniał, że głównym celem edukacji jest humanizacja wiedzy. Cytując proroka Izajasza, Papież wyraził troskę o to, aby edukacja była dostępna dla wszystkich, zwłaszcza dla biednych, którzy najczęściej są pozbawieni dostępu do wartościowej edukacji. „Co oznacza dziś ten napis na drzwiach skromnego domu, z którego pochodzi Gregorian?” – pytał Papież, nawiązując do początku misji Gregoriańskiego, który kiedyś był miejscem dostępnym dla każdego, bez względu na status materialny. Przypomniał, że „utrata biednych oznaczałaby utratę szkoły”.
Odwaga w Stawianiu Pytań i Poszukiwaniu Prawdy
Odwołując się do współczesnych wyzwań, Papież nawoływał do otwartości na pytania o wpływ nowych technologii na edukację i badania. Podkreślił, że „żaden algorytm nie zastąpi poezji, ironii i miłości” – wartości, które są istotne w każdym procesie edukacyjnym. Papież wyraził nadzieję, że uniwersytety jezuickie zachowają otwartość na nowe wyzwania, ale zawsze będą pamiętać o człowieku jako najważniejszym podmiocie edukacji.
Potrzeba Służby i Praca w Duchu Świętym
Papież Franciszek wezwał do rozwijania misji w stylu służby i harmonii z Duchem Świętym. Cytując modlitwę Jezusa „aby wszyscy stanowili jedno” (J 17, 22), Papież przypomniał, że prawdziwe rozeznanie prowadzi do jedności i zgody. Uniwersytet, według Franciszka, powinien być miejscem dialogu, współpracy i poszukiwania prawdy, które prowadzi do głębszego rozumienia miłości i harmonii w Kościele.
Papieska Rada: Modlitwa i Poczucie Humoru
Na zakończenie Papież Franciszek przypomniał, że misja edukacyjna to nie tylko praca intelektualna, ale przede wszystkim duchowa droga, w której szczególne miejsce zajmuje modlitwa. Wyraził swoją osobistą praktykę, polecając modlitwę św. Tomasza Moore’a: „Daj mi Panie dobre trawienie i coś do strawienia”. Podkreślił także znaczenie poczucia humoru, które pomaga w pokonywaniu trudności oraz w odnajdywaniu radości w służbie.
Na koniec Papież wezwał, by „nie zatrzymywać
się na intelektualistycznych labiryntach”, ale skupić się na tym, co naprawdę istotne: na spotkaniu człowieka z człowiekiem, w duchu miłości i współczucia. Franciszek zwrócił uwagę, że prawdziwa edukacja to proces uczenia się poprzez błędy i poznawania tajemnicy życia, która ujawnia się w relacjach z drugim człowiekiem.
