Płomienie ognia odbijały się od jego ciała, kiedy on śpiewał na chwałę Boga
źródło: Lilianna Sicińska, 22 lutego 2025
Tekst został przetłumaczony i opracowany na podstawie oryginalnych materiałów źródłowych przez EWTN Polska.
Dziękujemy, że czytasz ten artykuł. Jeśli chcesz być na bieżąco zapraszamy do zapisania się do newslettera.
Pierwsi męczennicy i pierwsze cuda
Kiedy został skazany na spalenie na stosie, płomienie ognia odbijały się od jego ciała. Jak więc zginął jeden z pierwszych chrześcijańskich męczenników, uczeń św. Jana Ewangelisty, Ojciec Kościoła, którego imię oznacza „obfity owoc”?
Aresztowanie i proces biskupa Smyrny
W niedzielę, 22 lutego 156 roku, na stadionie w Smyrnie (dzisiejszy Izmir w Turcji) zebrał się tłum i podniosła głośna wrzawa. W całej okolicy od roku trwały prześladowania wyznawców Chrystusa, a tego dnia od rana w mieście rozległa się wieść o pojmaniu ich przywódcy. Legioniści właśnie prowadzą skazańca. To stuletni starzec, tutejszy biskup Polikarp, mianowany na biskupi urząd przez samego Jana Ewangelistę, dziś oskarżony o lekceważenie pogańskich zwyczajów i skazany na śmierć przez spalenie.
86 lat służę Chrystusowi, który mnie nie zawiódł!
Od chwili pojmania żołnierze namawiają go, by uległ. Nie chcą pastwić się nad staruszkiem. Sam prokonsul prosi biskupa Polikarpa, by ten wyrzekł się wiary w „swojego” Boga. „Polikarpie, możesz ocalić głowę!” – tłumaczy biskupowi. Polikarp jednak stanowczo odpowiada: „Osiemdziesiąt sześć lat służę Chrystusowi, i nigdy nie wyrządzi mi krzywdy! Jakżebym mógł bluźnić memu Królowi i Zbawcy?”. Wyrok zatem może być tylko jeden: śmierć skazańca przez spalenie.
„Osiemdziesiąt sześć lat służę Chrystusowi, i nigdy nie wyrządzi mi krzywdy! Jakżebym mógł bluźnić memu Królowi i Zbawcy?”
Św. Polikarp ze Smyrny
Widowisko jak z „Quo vadis?”
Z widowni słychać krzyki, ale i szyderstwa. Jedni przyszli tu, by zabawić się podczas widowiskowego palenia kolejnego chrześcijanina; inni – by zobaczyć, a może nawet dotknąć szaty czcigodnego biskupa, którego już za życia wielu uznaje za świętego. Wszak jest on uczniem Jana, umiłowanego ucznia Chrystusa!
Żołnierze popychają Polikarpa w stronę wielkiego stosu drewna, ale staruszek jest powolny. Rozwiązuje przepaskę, ciężko mu się schylić, by zzuć sandały. Dotychczas pomagali mu w tym wierni ze wspólnoty, prześcigając się w usługiwaniu mistrzowi. Jeden z żołnierzy szarpie go i ciągnie w stronę drewnianego pala, do którego chce mu przybić ręce. Polikarp stanowczo odmawia: „Dajcie pokój! Ten, który daje mi siłę znieść ogień, pomoże mi bez waszych gwoździ znieść go spokojnie”.
Cud w płomieniach – śmierć męczennika
Słowa starca, mimo że jest skazańcem, wzbudzają posłuch. Bez dalszego krępowania go żołdacy zaciągają Polikarpa na środek stosu i podpalają, bo tłum już bardzo głośno domaga się widowiska. Od tego momentu jednak plan legionistów załamuje się. Skazaniec zaczyna głośno śpiewać na chwałę Boga, a ogień zachowuje się przedziwnie: płomienie formują się w kształt wysokiego łuku, tworząc jakby namiot wokół postaci Polikarpa, nie dotykając w ogóle jego ciała! Nie pomylili się ci, którzy przyszli zobaczyć widowisko. Śpiewający, rozmodlony biskup w środku płonącego stosu, który go nie pali! To przedziwne, ale tak właśnie się dzieje: ciało biskupa Polikarpa zamiast palić się – jedynie jaśnieje, a zamiast oczekiwanego swądu wokół roznosi się słodka woń kadzidła i drogocennych wonności.
Cud za cudem: krew gasi płomień
Legioniści zdezorientowani wiedzą tylko, że nie mogą na to bezczynnie patrzeć, bo lud na trybunach szaleje. Muszą przecież wykonać nakazany im wyrok! Jeden z nich chwyta więc za miecz i przebija ciało wielbiącego Boga Polikarpa. I kolejny cud: ze starego ciała biskupa wytrysnęło tak dużo krwi, że jej strumień zagasił cały płonący stos!
„Mężny atleta Chrystusa” – tak św. Ireneusz nazwał biskupa Polikarpa, 100-letniego staruszka o wątłym ciele, który będąc w samym środku palącego się stosu, głośno śpiewał hymn na cześć Boga.
św. Ireneusz
Relikwie św. Polikarpa – kult męczenników
Współbracia z gminy chrześcijańskiej z wielkim szacunkiem zebrali starannie szczątki biskupa Smyrny. Wówczas, około 130 lat po śmierci Chrystusa, prochy męczennika okazały się cenną pamiątką i źródłem nadziei dla innych. Stanowiły więc jedne z pierwszych cennych relikwii, zachowanych przez najstarsze chrześcijańskie gminy. Ta troska współwyznawców Chrystusa o szczątki zabitego Polikarpa była więc jednym z pierwszych przejawów kultu świętych w Kościele oraz czczenia i zachowywania ich relikwii.
Najstarszy w historii Kościoła opis męczeństwa
Opis męczeńskiej śmierci biskupa Polikarpa, a jednocześnie cudu w Smyrnie, jest najstarszym opisem – nie licząc opisu męczeństwa św. Szczepana w dziejach Apostolskich). Anonimowa relacja zapisana z tego wydarzenia ma formę listu, wysłanego przez chrześcijańską wspólnotę Smyrny do chrześcijańskiej gminy w Filomelionie (dzisiejszy Aksehir w Turcji). Tekst ten, napisany dla uczczenia śmierci Polikarpa, uważa się za pierwszy opis pasyjny w historii chrześcijaństwa. Jednocześnie stanowi on zabytek literatury wczesnochrześcijańskiej.
W Izmirze, w miejscu męczeństwa biskupa Polikarpa, dawniej stała bazylika, zburzona podczas I wojny światowej. Dziś miejsce to jest jedynie oznaczone jako pamiątka cudu w Smyrnie i męczeństwa jednego z Ojców Kościoła.
Podsumowanie
Śmierć św. Polikarpa to jedno z najwcześniejszych świadectw chrześcijańskiego męczeństwa. Prześladowania pierwszych chrześcijan opisywane były ku umocnieniu wiary i odwagi innych wyznawców Chrystusa. Jego odwaga i cud, jaki się zdarzył w płomieniach ognia stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń wyznawców Chrystusa. Dziś miejsce męczeństwa biskupa Polikarpa w Izmirze pozostaje świadectwem historii Kościoła pierwszych wieków.
Wspomnienie liturgiczne świętego Polikarpa obchodzone jest 23 lutego.
Święty Polikarp sam był uczniem św. Jana Ewangelisty, jego zaś uczniem był znakomity teolog św. Ireneusz z Lyonu. Sam mistrz Polikarp cieszył się dużym szacunkiem w Kościele wczesnych wieków: z pism św. Ireneusza znane jest jego wstawiennictwo u papieża Aniceta w sprawie ustanowienia jednolitej daty wspólnego świętowania Wielkanocy przez Kościół w Rzymie i Kościół obrządku wschodniego.
Słowa kluczowe:
św. Polikarp, święty Polikarp, Polikarp ze Smyrny, męczeństwo chrześcijan, cuda chrześcijańskie, święci Kościoła, Ojcowie Kościoła, historia chrześcijaństwa, prześladowania chrześcijan, cud w płomieniach
